Bij de Drukwerk in de Marge koppermaandagprent 2025

Je steekt je hand op tijdens een vergadering en voila, een project: 650 koppermaandagprenten aub.

Aan het werk dan maar!

Het onderwerp moest natuurlijk de vijftigste verjaardag van Stichting Drukwerk in de Marge zijn. Dat gaf alvast snel duidelijkheid over de boodschap. Daarbij heb ik zowel ‘de marge’ als ‘in’ visueel letterlijk (beeldelijk?) genomen. Dat leverde als eerste de verticale lijn op, in het roze-rood zoals je het ook in je schoolschrift nog tegenkomt. En die lijn bood dan weer aanknopingspunten voor de rest van de tekst, waarbij ‘in de marge’ ook echt in de marge terecht moest komen. Natuurlijk zou het geen prent uit Grafisch Atelier Hilversum zijn zonder een LEGO letterpress toepassing volgens de Hilversumse Methode. De 50 is gezet in aangepaste versies van de cijfers in de QUNZ letterfamilie ontworpen door Martijn van der Blom.

Daarmee werd dit in technisch opzicht vooral een oefening in exacte plaatsing. Zodat die rode lijn exact verticaal staat. Zodat de blauwe text exact over de rode lijn zou vallen (dat lukte in één keer). Zodat de kleinste tekst daadwerkelijk in de marge zouden staan (dat vroeg om aanpassingen aan het zetsel toen dat al in het bed van de pers lag), etcetera.

De eerste drukgang bestaat uit een enkele roze-rode streep, 1 cicero breed, exact 25 cicero uit de linkerkant. Ook na meer dan 600 afdrukken stond diezelfde lijn nog steeds precies diezelfde 25 cicero uit de kant. De combinatie van 1000 kilo drukpers en de haarfijne precisie in afstelling en productie die je ermee kunt realiseren is fascinerend.

De tweede drukgang was voor de blauwe tekst. Ik was in m’n nopjes toen bleek dat ik die meteen goed had staan door de ciceros en punten in het zetsel goed te tellen. De derde en laatste drukgang in zwart was voor het meest complexe zetsel van de drie. De uitdaging was óf we het tot drie konden beperken omdat in dit zetsel kleine, magere letters gecombineerd werden met een LEGO zetsel met flinke volvlakken en nog wat tekst in verschillende groottes daar tussenin.

Daarbij wisselden we voor de derde drukgang ook van pers. Van de handbediende Vandercook naar de electrisch aangedreven Grafix. Een kleinere, snellere pers die wellicht ook net iets meer geschikt was voor deze veeleisende drukvorm. We hadden daarbij niet alleen werk aan het afstellen voor een gelijk drukkende hoogte, ook wat laatste wijzigingen in de opmaak bleken nog gewenst. Berekeningen gemaakt tijdens het opbouwen van de vorm bleken hier toch echt misrekeningen. Een paar punten regelhoogte moesten herverdeeld om de zaken netjes op een rij te krijgen. Uiteindelijk kregen we ook dat aan de praat. Met dank aan Thomas en Martijn voor hun assistentie bij dit onderdeel en de productie van de oplage.

• Het papier is 90 grams A3 biotop, misschien scheelt het met dat lage gramsgewicht net die postzegel extra :)
• 700 vellen weer uit het droogrek halen en stapelen is ook werk. Niets duurt ’even’ met dit soort aantallen.
• Je hebt überhaupt best veel droogrek nodig…
• Snelheid bij handmatig drukken is zo’n drie vellen per minuut, ongeveer 180 per uur. Bij electrisch aangedreven drukken eerder 250 per uur.
• U krijgt het vel met grijperwit en al. Ook dat is (in de) marge.

Felicitaties aan het bestuur van Stichting Drukwerk in de Marge, aan alle contribuanten en margedrukkers in de lage landen. Op naar de volgende vijftig jaar!

Dit artikel verscheen eerder in de natuurlijk papieren, Nieuwsbrief nr. 191.