After mild dabblings in buying a luxury fountain pen or two, I quickly found that those do not fit what I need from a pen. I need a reliable, relatively cheap, easy to replace workhorse pen that I can carry with me.
For me, that always-on workhorse pen is the Lamy Safari with an F nib, in the color Umbra.
Why that one?
They always write. Immediately and cleanly. Quite fundamental, no? Still, I have used Twsbi, Diplomat, Pelikan fountain pens that I never got to consistently clear that lowest of barriers.
I strongly prefer the umbra color ones. Not for the aesthetics, but because this is one of the few (only) colors that result in an ever so slightly grainy surface on the pen body. A much more comfortable and pleasant feel than the smooth and shiny red, yellow, black, etc. ones.
After a few occasions of black stains in weird places I found a small leather sleeve in the second-hand store. It fits two pens and an extra cartridge. I carry two so that I don’t have to switch out a cartridge before I can continue, just grab the other pen.
Writing and drawing
Not al F nibs are the same. Notice the slightly heavier line in the heater and lamp at the top.
My left-handed grip is high: thumb on the sealing ring between barrel and section, index finger resting in the half-round ending of a flat part of the section. Uncapped of course because why add ballast.
Easily replacable nibs is a handy feature. I mostly use F-nibs, but have one with a broader nib for that chunkier line that I need in some specific cases. The black nibs look better in my opinion.
The nibs have only neglible flex, so no line width variation available. Not a bad thing at all, just a defining characteristic. You can always rotate the pen, with the feed instead of the nib on top to produce a thinner line.
It’s quite good to draw with as well. Not only because it always works right from the start. It also keeps up. Long and fast strokes still produce even and uninterrupted lines on the paper. All that in any direction as well. Draw some big loops, fast, and it keeps up.
So, mostly cured of the fiddling with and spending on. The Appelboom story is only a short bike ride away from where I live. A trip every two years or so to buy a hundred black ink cartridges and I’m good.
This Chinese Crane is a print on a whole different size than the ones in that other series. A commission with some interesting challenges on both the design and technical aspects.
Design wise: because of the large amount of white in the bird, the paper had to be of a different colour. That took some time and experiments on its own. As always, diagonals are an issue so that foot and the feet were quite the puzzle. The ankle joint and the larger half-round parts that suggest the feathers are made from parts that became available only just recently.
Technically: the dimensions were just about the max of what’s possible on the Vandercook proofing press I used for this print. Multiple print runs at this size requires a lot of LEGO, the logistics for that needed some figuring out. Then, most of the complexity is at the top and the bottom: the head and feet. Getting the last part of the paper to hit exactly right between each run requires some additional work to prevent the paper to start hanging from the cylinder to guide the paper just right. I’ll explain that in more depth some other time :)
The commission part: the Chinese Crane is the spirit animal for the marriage of H. and S. This print celebrates their 5th anniversary. Thank you & congrats!
A week on vacation on Schiermonnikoog, one of the Dutch Wadden islands. N. had rented a small house in the center of the one village on the island, right next to the bakery. Very good.
Schiermonnikoog is a small island, but its beaches are among the widest in Europe. Tourist season had not started yet, so during our first long walk we soon were the only ones there. Amazing views, very special.
We brought some of our art materials for drawing outside. (Last year I drew some sheep while there.) I wanted to try my hand at charcoal because it had been a long time I used it and it lends itself to making larger size drawings. These are roughly 50 by 60 cm.
This was the first vacation where it was just the two of us, without son and daughter. Not bad. Not bad at all.
Poëzie op de Pers is een vierdaagse diepduik in het zetten en drukken van poëzie door middel van de eeuwenoude boekdruktechniek. Ik deed mee aan de editie van dit jaar, afgelopen 9 tot en met 12 mei in Atelier t, te Bierbeek.
Met grote houten letters had ik al enige ervaring omdat ik posters maak bij de exposities in Grafisch Atelier Hilversum. Maar zelfs op groot formaat is de hoeveelheid tekst meestal nog steeds beperkt. Ik wilde oefenen in het zetten en drukken van langere teksten in kleine korpsen. Een oefening in aandacht, geduld en de typografische basisbeginselen.
Wat Poëzie op de Pers aantrekkelijk maakt is de combinatie van werkplaats, opdracht, begeleiding en de deelnemers die dat aantrekt.
De werkplaats
Niels Goovaerts en Thomas Gravemaker hebben Printstudio Atelier t heel compleet en nauwkeurig ingericht, met een duidelijke focus op het produceren van kwalitatief hoogwaardig drukwerk.
Zodra je de werkplaats binnenkomt is meteen duidelijk dat hier de dingen met aandacht en bedoeling op de juiste plek gelegd zijn. Duidelijk afgebakende werkplekken met het benodigde gereedschap en materiaal onder handbereik. Een werkplaats met een protocol.
De opdracht: een katern met poëzie
Een enkel vel, tweezijdig te bedrukken, daarna te vouwen en te snijden tot een klein katern van acht pagina’s. Alleen de rechter (recto) pagina’s te bedrukken, dus plek voor drie teksten en een titelpagina (of vier teksten of een lange tekst over meerdere pagina’s, etc.)
Formaat en afmetingen stonden vast en zelfs de maat en positie van de zetspiegel (dat stuk van de pagina dat bedrukt kon worden) waren al gedefinieërd. Binnen het paginaformaat van 14 bij 22,5 centimeter was de zetspiegel vastgesteld op 24 bij 40 cicero. Dat formaat lag al afgebakend en op de juiste plek klaar op de pers.
Eigen uitgangspunten
Naast het gegeven formaat en indeling had ik ook m’n eigen uitgangspunten en doelen opgesteld:
In de basis dit benaderen als oefening in het netjes zetten van tekst in kleine korpsen.
Beginkapitalen toepassen
Een tekst over twee kolommen verdelen
Een decoratief element ontwerpen met gebruik van ornamenten
Door formaat en zetspiegel op voorhand vast te zetten en de drukvellen en pers daar al op af te stellen werd ons deelnemers veel extra denkwerk uit het hoofd genomen. En dat was maar goed ook. Het zetten en drukken op zich had al genoeg potentiële hoofdbrekens in petto.
Aan de slag
De basis van netjes zetten bestond voor mij uit:
Het goed uitgevuld krijgen van elke regel tot exact de gekozen kolombreedte met zo min mogelijk elementen regelwit.
Het gelijkstellen (spatiëren) van titels gezet in hoofdletters. Sommige lettercombinaties laten veel witruimte tussen de lettervormen (LA), anderen juist niet (NN). De krappere combinaties moeten dus expliciet wat verder uit elkaar gezet worden om tot een gelijkmatig woordbeeld te komen.
Slim omgaan met woordafbrekingen aan het eind van een regel. Je wil voorkomen dat twee opeenvolgende regels eindigen met een koppelteken. Iets krappere woordspaties in de rest van de regel kunnen ervoor zorgen dat dat laatste woord net wel in de regel past.
Een eeuwenoud vak
Al doende merk je steeds beter dat je je in een eeuwenlange traditie begeeft. Een vak dat zich in de loop van zes eeuwen heeft kunnen doorontwikkelen. Er zijn zoveel variabelen die invloed hebben op hoe en waar de inkt op het papier aangebracht kan worden, en voor elk daarvan is in de loop der tijd een oplossing gevonden. Ook interessant: voor al die termen waar we nu eerder het photoshop en indesign engels (her)kennen, bestaan echt ook gewoon Nederlandse termen. Geen mockup maar plakproef, niet spatiëren maar gelijkstellen. En als iets GVD is dan het Goed Voor Drukken.
De begeleiding
De realisatie op schouders van generaties reuzen te staan maakte het gemakkelijk om me bescheiden en volgzaam op te stellen. Ik schat zo in dat Thomas en Niels samen ruim 60 jaar ervaring in boekdruk hebben. Beiden zijn daarbij ook heel bedreven in het duidelijk en geduldig overbrengen van die expertise op ons beginners. Respect, niets dan.
Over de inhoud
Bildung is de titel van een reeks zines die ik in 2020 begon. Daarin verzamel ik invloeden, inspiraties, parallellen, soortgenoten en zet ze in context van m’n eigen werk uit de afgelopen periode. De verbindende factor van de teksten is dat ze aansporen tot beter. Beter werk, meer vertrouwen, diepere aandacht. Dat spoort met de idee van de Bildung zines, en dus heb ik dit katern ontworpen als een editie daarvan.
De quote van Ralph Waldo Emerson is een bevlogen aansporing tot meer durven vertrouwen op je eigen instinct en het volgen van je eigen vermoedens over wat mooi, goed, de moeite waard is. Het spijtige gevoel van ‘zie je wel & had ik maar’ wanneer je een eerder idee door iemand anders wel uitgevoerd ziet worden…
Coded Language van Saul Williams, op muziek van Krust. Een herontdekking van een geweldig nummer en krachtige tekst. Een dringend manifest dat oproept tot beter, hier in de specifieke context van de moorden op rappers Tupac Shakur en Biggie Smalls, midden jaren negentig vorige eeuw. Een oproep om het protserige en letterlijk levensgevaarlijke gangsterism van die tijd te ontstijgen.
De liedtekst O vos angeli van Hildegard von Bingen koos ik als eerste. Haar werk stamt uit de periode waarvan ik de verluchte initialen en manuscripten het mooist vindt. Het boek Scivias, a journey into the images waarin de afbeeldingen uit haar Scivias gereproduceerd en geduid worden is een dierbaar bezit. En met een beetje goede wil kan haar aanroep tot de stem der engelen ook als ode en lof aan de muze worden gelezen.
Over de vorm
Omdat ik al meerdere varianten in opmaak van plan was heb ik me beperkt in het aantal lettertypen dat ik gebruikte. Eentje. De Palatino in twaalf punten, regulier en cursief. Altijd al een fijne letter gevonden en deze was in ruime hoeveelheden beschikbaar, dus die keuze was snel gemaakt.
Kolommen
De kolombreedtes stemde ik af op de aard van de tekst. Een smalle kolom voor de veelal korte regels in de liedtekst van Von Bingen. Een zo breed mogelijke kolom voor de lopende tekst in de quote van Emerson. Twee kolommen voor Coded Language, eentje voor de excerpten, de tweede voor de meest directe versregel plus de naam van de auteur.
Beginkapitalen
Op twee van de pagina’s heb ik beginkapitalen toegepast. Een forse hoofdletter ‘O’ bij een liedtekst van Hildegard von Bingen en een meer schijfletter-achtige ‘W’ op het titelblad.
Een inspiratiebron voor de beginkapitalen was het werk van Imre Reiner. (zie deze eerdereposts). Midden 20e eeuw was hij de ietwat tegendraads vormgever die het ultra-rationele van de moderne typografie combineerde met meer kalligrafisch geïnspireerde lettervormen en ornamenten. Dat resulteerde in gedurfde, vaak speelse lettercombinaties in groot contrast, met een expliciete rol voor decoratie.
De elementen op het titelblad zijn links uitgelijnd, met uitzondering van de beginkapitaal, die daar natuurlijk juist wel buiten mocht staan. De linkermarge is zodanig dat de langste tekstregel gecentreerd op de pagina kwam te staan. Nice.
Waar ik niet aan toe ben gekomen is het werken met ornamenten. Idee was om de beat van Coded Language om te zetten naar een visueel patroon en dat toe te passen op het titelblad. Maar het zetten van de excerpten uit Coded Language zelf was al een race tegen de klok en de eigen zelfoverschatting :)
Tot de volgende!
Deze vierdaagse bracht me volledig wat ik ervan wou. Een geconcentreerde oefening in boekdruk volgens de regels van het vak. In een werkplaats die daar specifiek op ingericht is. Onder begeleiding van twee zowel geduldige als gedreven experts. De gekozen vorm en de vastgestelde kaders waarbinnen gewerkt moest worden zorgden voor focus in het eigen werk en voor een set katernen die zich tot een smaakvol geheel lieten bundelen.
Ik heb al veel zin om dit geheel over te doen, iets uitgebreider, wellicht met illustraties, in ieder geval met meer beginkapitalen, werken met inspringende alinea’s, alle teksten op hetzelfde baseline grid zodat de boel ook gelijkloopt als je de onderliggende pagina wat door ziet schijnen, die ene fout eruit…
If you'd like to get things like this in your inbox, then please do subscribe. You'll be the first to know about new works, publications and special offers when I think of any.
