Ossification of form is the enemy of calligraphy

“Ossification of form is the enemy of calligraphy”

The Calligraphic Line van Hans-Joachim Burgert is een verhandeling over het vorm-karakter van de handgeschreven tekst.

Hoe technisch vernuftig ook, Burgert heeft weinig op met het statische karakter van de romeinse kapitalen: te formeel, met daardoor een zeer beperkt vorm-expressie palet. Voor hem zijn juist de meer informele alledaagse cursieven die als pragmatisch alternatief ontwikkeld werden een veel oorspronkelijker spiegel van de culturele ziel van een beschaving. Enige bombast is hem zeker niet vreemd.

Pas wanneer in de 9e eeuw de invloed van de romeinse kapitalen voldoende afgezwakt is en de Karolingische minuskel geïntroduceerd wordt, ziet Burgert daarin de aanzet tot de ontwikkeling van een ware Europese cursief. Wat hem betreft helaas in de (relatieve) knop gebroken door de introductie van het staccato hekwerk van de gotische textura.

Met de ontwikkeling van de boekdrukkunst en de bijbehorende systematisering, schematisering van lettervormen ten behoeve van losse drukletters gaat het daarna alleen maar verder bergafwaarts. De ruimte voor doorontwikkeling van expressief vorm-potentieel van letters wordt alleen maar kleiner. Ook in de twintigste eeuw is het armoe troef: “Calligraphy has lost its nerve. It stands on arid stil. It cannot bind itself to any mature tradition… The present age makes attempt after attempt, all revealing a lack of resolve. Fixed ideas are passed of as Styles. The only criterion is novelty.”

Maar natuurlijk toch wel een poging: “In the 20th century calligraphy made a further step, and one whose significance we have yet to realize. Calligraphy in the modern period has discoverd the graphic potential of the line.”

Een oproep met voorbeelden om in kalligrafie juist vorm in plaats van functie te benadrukken volgt.

Ik vraag me af of Burgert ooit blootgesteld is geweest aan graffiti. Zal voor hem technisch geen kalligrafie zijn geweest want de letter wordt eerder getekend en geschilderd dan geschreven (tagging wel), want in dat domein zijn de latijnse lettervormen de afgelopen decennia op vele manieren opnieuw uitgevonden.

Hier een PDF met een bespreking van The Calligraphic Line samen met “The stroke” van Gerrit Noordzij.

7/365