Now 3, een internationaal letterpress werkbezoek

Van 20 tot 23 maart bracht een Europese delegatie drukkers een werkbezoek aan Grafisch Atelier Hilversum. Geinspireerd door de kwadraatbladen en de specifieke mogelijkheden die de werkplaats biedt kwam een bijzondere map experimenteel drukwerk tot stand.

De typografische werkplaats van het grafisch atelier is de afgelopen jaren flink uitgebreid en verbeterd. De lettercollectie is onder andere verrijkt met meerdere (deel)collecties bijzondere houten drukletters. Daarnaast werden de persen gereviseerd en de werkplekken ingericht volgens de regels van het vak.

Met de werkplaats voldoende op orde werd het mogelijk om een eerste groep ervaren drukkers te ontvangen. Dr. Rebecca Howson was initiator van dit werkbezoek en nodigde uit: Luise Valentiner uit het Verenigd Koninkrijk, Olof Gardarsdottir uit IJsland, Stephane de Schrevel uit Vlaanderen en Marieke van der Perk en Marijn Kluijfhout uit Nederland. Samen verkenden zij onder begeleiding van Thomas Gravemaker, Martijn van der Blom en Roy Scholten, drie dagen lang de technische en creatieve mogelijkheden van het grafisch atelier.

Experimental letterpress

In haar PhD The Printing Types. A practice based study of design principles in experimental letterpress onderzocht dr. Howson hoe juist de technieken van traditionele boekdruk (letterpress) bij uitstek geschikt zijn voor het maken van experimenteel (typo)grafisch werk. Ze laat zien hoe de fysieke context van een drukpers en het gebruik van analoge technieken nieuwe manieren van maken en leren kan genereren.

Een ander terugkerend gegeven in haar onderzoek is hoe de geschiedenis, uitrusting, kennis van elke werkplaats en haar gebruikers leiden tot manieren van werken en maken die specifiek zijn voor die plek. Het dialect van een plek als het ware.

Kwadraatbladen

Een belangrijk lokaal en historisch gegeven voor Hilversum zijn de kwadraatbladen van Steendrukkerij de Jong uit Hilversum. Tussen 1951 en 1974 verzorgde ontwerper en creatief directeur Pieter Brattinga daar de uitgave van de zogenaamde kwadraatbladen. Brattinga gaf ontwerpers, kunstenaars en fotografen de vrije hand in het maken van een artistieke publicatie. De enige spelregel was het formaat: 25 bij 25 centimeter.

De veelal experimenteel vormgegeven kwadraatbladen speelden een invloedrijke rol in de internationale promotie van Nederlands grafisch ontwerp. Visitekaartjes voor technisch en inhoudelijk ambitieus drukwerk. De publicatie van een nieuw kwadraatblad ging vaak samen met exposities van werk in de kantine van de drukkerij. De posters die daarvoor gemaakt werden vormen een tweede bron van bijzonder grafisch ontwerp gemaakt in Hilversum.

NOW 3

Geïnspireerd door de kwadraatbladen, de lettercollectie en de GAH-specifieke manier van monoprinten in een proefpers werd drie dagen gewerkt aan een serie prenten.

Stephane de Schrevel vond z’n zen in het zetten van lijnen uit de collectie Steur. Een ogenschijnlijk eenvoudige compositie van parallel gezette lijnen bleek een technisch veeleisend precisieklus. Met een krachtig verstilde prent als resultaat. Olof, Marijn en Marieke doken op de voor hen nieuwe manier van monoprinten. Series werken waarin de gebruikte techniek ervoor zorgt dat elke prent uniek is. Rebecca verkende de beeldende kwaliteiten van de onderkanten van een set houten drukletters. Luise verzamelde onder andere typerende uitspraken en zette er vier langs elke zijde van het vierkante vel. Onder de bevlogen begeleiding van Thomas kwam alles ook nog eens binnen de beschikbare tijd af.

Het resultaat:

• Een serie werken in experimentele letterpress, gebundeld in een natuurlijk ook handgemaakt omslag, in een oplage van 20 exemplaren.
• Een succesvolle pilot voor een evenement dat het grafisch atelier minstens jaarlijks wil kunnen organiseren.
• Bijzondere gesprekken, technische vondsten en uniek materiaal maakten dat iedereen als rijker mens uit deze werksessie kwam. Een creatieve en productieve ontmoeting op een inspirerende plek.

Grafisch Atelier Hilversum stelt zijn uitgebreide collectie letters, persen en expertise graag beschikbaar voor kunstenaars, ontwerpers, drukkers en andere creatieve makers. Blijf op de hoogte via de nieuwsbrief, volg ons op instagram of kom langs aan de noorderweg 96 in Hilversum.